Rusya’nın geçen yıl Temmuz ayında Türkiye ve BM arabuluculuğunda imzalanan Tahıl Koridoru Anlaşması’nı askıya alması ve anlaşmanın şartlarını yerine getirmesi için BM’ye üç aylık süre vermesinin ardından Karadeniz’e alternatif arayışları güçlendi.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Avrupa Birliği (AB) olarak Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana Ukrayna tahılının dünya pazarlarına taşınmasında Tuna Nehri’nden demiryolu ve gemilerle oluşturulan alternatiflerin daha da güçlendirilmesi gerektiğini belirterek, “Karadeniz’i telafi etmek sorun olsa da AB’nin yardımıyla Ukrayna’dan nehir gemileri, demiryolu veya karayolu ile tahıl ihracatını sağlayabiliriz” dedi.
Ukrayna hükümeti, Temmuz ayı başlarında Rusya’nın anlaşmadan çekilmesi durumunda gemi şirketlerinin güvenlik risklerini karşılamak için bir sigorta fonu kurmuş ve bunun için bütçeden yaklaşık 480 milyon avro ayırmıştı. Ancak Rusya’nın 20 Temmuz itibarıyla Karadeniz’de Ukrayna’ya yönelen gemileri potansiyel askeri kargo taşıyıcısı, yani saldırı amacı olarak göreceğini açıklamasının ardından riskler daha da arttı.
“Mevcut haliyle anlaşma Ukrayna’nın çıkarına değil”
DW’ye konuşan Ukrayna Tahıl Birliği Başkanı Serhij Ivashchenko, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın mevcut haliyle devamının Ukrayna’nın da çıkarına olmadığını belirtti. Rusya’nın ek kontrol talepleriyle Karadeniz’e geçişleri yavaşlattığını savunan Ivashchenko, “Rusya bazen kontrol ediyor, bazen etmiyor, bazen erteliyor. Bu durumdan dolayı ton başına yaklaşık 30 dolar zarar ettik.”
Boğaz’dan geçen yük gemisi Fotoğraf: Chris McGrath/Getty Images
Ukrayna Tahıl Derneği’nin verilerine göre Ukraynalı çiftçilerin kaybı bir milyar doların üzerinde. Ivashchenko, lojistik maliyetlerini Rusya ve duraklamalar olmadan azaltabileceklerini belirtiyor.
Kiev Ekonomi Okulu’ndan bir ekonomist olan Oleh Niwyevskyi de Tahıl Koridoru Anlaşmasının mevcut şartlarıyla Ukrayna için çekici olmadığını düşünüyor. DW’ye verdiği demeçte Nivyevskyi, “Anlaşma başlangıçta, önceki hasattan elde edilen fazla tahılın depolarda ihracatına izin verdi. Ancak Rusya’nın eylemleri nedeniyle, sigorta şirketlerine ek maliyetler getirdiği için koridordaki güven kayboldu.” Rusya’nın Karadeniz’deki keyfiliğine bağlı kalmamak için alternatif güzergâhların bir an önce bulunması gerektiğini vurgulayan Nivyevskyi, batı sınırlarında demiryolu hatları, nehir yataklarının derinleştirilmesi ve aktarma terminallerinin inşasıyla ihracat kapasitesinin artırılması gerektiğine dikkat çekti.
Tuna Nehri alternatif rotalarda öne çıkıyor
Ukrayna Tarım Bakanlığı’nın verdiği bilgiye göre, Tahıl Koridoru Anlaşması sayesinde bu yıl deniz yoluyla 32 milyon ton tahıl ve yağ ihraç edildi. 33 milyon ton tahıl, yağ ve işlenmiş ürün dünya pazarlarına başka yollarla ulaştırıldı. Tarım Bakan Yardımcısı Taras Vizsoski, 20 milyon ton tahıl ve petrolün ihraç edildiği Tuna Nehri’nin en etkili ihracat rotası olduğunu belirtti. Vizsosskyi ayrıca, yaklaşık 10 milyon ton tahılın demiryolu ile ve üç milyon ton karayolu ile ihraç edildiğini kaydetti.
Bu ihracat yollarını daha güçlü kullanmak istediklerini ve ihracat miktarını karayolu, demiryolu ve nehir yoluyla 40-42 milyon tona çıkarmayı hedeflediklerini belirten Bakan Yardımcısı, Ukraynalı tarım üreticilerinin nehir limanlarının altyapısına yatırım yapmaya başladığını ve Ukrayna tahıllarının AB sınırlarında denetlenmesini kolaylaştırmak için görüşmelerin yürütüldüğünü bildirdi.
Tuna Nehri üzerindeki Ren Nehri limanıFotoğraf: Sergii Kharchenko/NurPhoto/picture-alliance
“Nehir suyunda tam yük gerçekleştirilemiyor”
Ukrayna bu yıl 50 milyon tonun üzerinde tahıl hasadı bekliyor. Geçen yılın hasadından yaklaşık dokuz milyon ton tahıl depoda. Ukraynalı üreticiler şu anda ihracat için Tuna nehri üzerindeki Ismail ve Reni limanlarına güveniyor.
Ukrayna Tahıl Birliği’nden Serhij Ivashchenko, “Tuna Nehri üzerindeki limanlarımızda büyük gemileri tam kapasite yükleyemiyoruz. Bunun için Karadeniz’in daha derinlerine inmeleri gerekiyor” diyor.
AB’ye ihracatın önündeki engeller
Ukrayna tahılının demiryolu ile Avrupa’ya taşınmasının önündeki en büyük engel, sınır geçiş denilen yük taşıyan iki rayın ortasındaki farktır. AB’de sınır geçişi 1435 milimetre ve Ukrayna’da 1520 milimetredir.
Ukrayna’da ülkenin büyük şehirlerini, sanayi ve ekonomik merkezlerini Avrupa ülkelerine AB standartlarındaki hat aralıklarına uygun şekilde bağlayacak bir ağ kurulması gerekiyor.
Ancak, demiryolu ile tahıl ihracatının başka bir sakıncası daha var. Ukrayna Tahıl Birliği’nden Ivashchenko, her Avrupa ülkesinin kendine ait demiryolu yönetmeliği olduğuna işaret ederek, “Bizde tam bir tren 45 vagondan oluşuyor. Avrupa’da vagon sayısı 25. Yani vagonların neredeyse yarısını sınırda bir yere bırakıp diğer yarısıyla uçtan karşıya geçmek zorunda kalıyoruz. Bu da geçişlerde gecikmelere neden oluyor.”
Kiev Ekonomi Okulu’ndan bir ekonomist olan Oleh Nivyevskyi de Ukrayna tarım bölümünün Karadeniz Tahıl Koridoru’ndan bağımsız olarak gelişmesi için üreticilerin garantilerinin olması gerektiğini vurguluyor. Nivyevskyi, üreticiler eserlerini yurtdışına mani olmadan satabileceklerinden emin oldukları takdirde ekili alanları azaltmak zorunda kalmayacaklarına dikkat çekiyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl erişebilirim?
