İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları sonucu binlerce Filistinli hayatını kaybetti. Gazze’deki bu katliamın ardından niyeti yeniden gündeme geldi. Peki Siyonizm nedir? Kim kurdu ve ne zaman kuruldu? Sizin için tüm detayları araştırdık…
Siyonizm nedir?
Siyonizm; Filistin’de bir Yahudi devleti kurmak amacıyla ortaya çıkan siyasi hareketin adıdır.
Zion, Eski Ahit’te Kral Davut tarafından fethedilen ve krallığın merkezi haline getirilen Kudüs şehrinin adıdır. Zamanla kapsamı İsrail topraklarının tamamını kapsayacak şekilde genişletildi.
Siyonizm, Siyon sözcüğünden yola çıkarak, Filistin’de bir Yahudi devleti kurmayı amaçlayan, “Yahudi halkının tarihi vatanlarına dönüşü” anlamına gelen siyasi hareketi ifade etmektedir.
XIX. 19. yüzyılın sonlarında Doğu Avrupa Yahudileri arasında ortaya çıkan ve daha sonra tüm dünya Yahudileri arasında yayılan Siyonizm, siyasi, sosyalist, kültürel, revizyonist ve dini-mesih olmak üzere çeşitli açılımlarla ortaya çıkmış ve aynı zamanda günümüze uzanan süreçte karşıtları arasında anti-Siyonist, a-Siyonist ve post-Siyonist olarak adlandırılmıştır. Adlandırılmış kümeler doğdu.
Siyonizm hareketinin doğuş süreci
Fransız Devrimi’nin ardından Batı Avrupa’da farklı dinlerden insanların kanun önünde eşitliği düşüncesi yayılmaya başlayınca, bu coğrafyadaki Yahudiler siyasi-idari-kültürel haklar elde ederek yaşadıkları toplumlara entegre oldular. Doğu Avrupa’da ve özellikle Çarlık Rusya’sında Yahudilere yönelik hem devlet temelli baskılar hem de Hıristiyan toplum temelli çatışmalar arttı; Bu nedenle tarihteki ilk köklü göç fikri ve organizasyonu bölgedeki Yahudiler arasında filizlendi. Bu bağlamda Hovevei (Hibbat) Zion (Siyon aşıkları) isimli grup, artan Rus baskısı karşısında Yahudilerin Filistin’e göç edip yerleşmeleri fikrini dile getirmekle kalmamış, aynı zamanda daha önce Filistin’e ilk önemli Yahudi göçünü de gerçekleştirmiştir. Siyonizmin doğuşu ve dalgalar halinde devam edecek sistematik göç (aliyah). ) için bir örnek oluşturdu. Bu dönemde Yahudiler arasındaki göç hareketi Batı’ya ve Amerika’ya yönelik olsa da Siyonist hareketin siyasi Siyonizmin doğuşuna öncülük etmedeki rolü önemlidir.
Siyonizmin kurucusu kimdir?
Sistematik bir siyasi hareket olarak Siyonizm’in kurucusu olarak bilinen Theodor Herzl’in tarih sahnesine çıktığı 1890’lı yıllarda Hibbat Zion hızla Avrupa’da ve başka yerlerde şubeler açarak Yahudiler arasında yayıldı; Hareketin Avusturyalı liderlerinden Nathan Birnbaum, Siyonizm terimini ilk kez ortaya attı. Dolayısıyla Herzl, Siyonizm teorisini kurarken ve örgütlerken, kendi hareketini üzerine inşa edeceği öncü bir hareket ve mutlaka siyasi bilince ulaşmış bir kitle buldu.
Theodor Herzl’in Der Judenstaat (1896) adlı kitabını yazma nedeni neydi?
Herzl’i Yahudi davasına odaklanıp Yahudiler için bir devlet fikrini tartıştığı Der Judenstaat (1896) adlı kitabını yazmaya sevk eden olay, bir kuyu muhabiri olarak takip ettiği Dreyfuss Davası oldu. -Yahudi bir kaptanın casusluk suçlamasıyla yargılandığı ve mahkum edildiği Paris’teki bilinen gazete. Bu durumda o günlerin Avrupa’sında giderek yayılan Yahudi karşıtlığını gözlemleyen Herzl, kitabını Yahudilerin çoğunlukla dışlanmış azınlıklar olarak yaşadıkları ülkelerin toplumlarıyla bütünleşemedikleri görüşünden yola çıkarak yazmıştır. Kitap, Yahudiler arasında farklı tepkilerle karşılansa da, çok geçmeden Yahudileri diasporadan, özellikle de Avrupa’dan “kutsal topraklara” döndürmek ve bir Yahudi devleti kurmak amacıyla kurumsallaşacak olan Siyonist hareket için bir dönüm noktası haline geldi. Filistin’deki vatan.
9 Ağustos 1897’de Basel’de düzenlenen Birinci Dünya Siyonist Kongresi
Bu kurumsallaşma kapsamında, Herzl’in çabaları ve önderliğinde 29 Ağustos 1897’de Basel’de düzenlenen ilk Dünya Siyonist Kongresi ile Dünya Siyonist Örgütü kuruldu. Tartışmalar sonucunda karara bağlanan Basel Programı, hareketin resmi çerçevesini şu şekilde çizdi: Siyonizm, Filistin’de Yahudi halkına kamu hukuku güvencesi altında bir vatan kurmayı hedefliyor. Bu amaçla kongrede Yahudi çiftçi, esnaf ve tüccarların Filistin’e anlamlı bir şekilde yerleştirilmesi, Yahudilerin her ülkenin yerel ilkeleri doğrultusunda birleşip örgütlenmesi, Yahudi milli duygu ve bilincinin güçlendirilmesi ve Yahudilerin Filistin’e yerleştirilmesi kararlaştırıldı. Siyonizmin hedeflerine ulaşması için ilgili hükümetlerin onayını almak üzere hazırlık çalışmaları yapmak. (Öke, s. 38). Herzl’in anılarında bu kongreyle ilgili söyledikleri çok değerli: “Basel’de Yahudi devletini kurdum. Eğer bunu bugün yüksek sesle söyleseydim, tüm dünyada kahkahalar yükselirdi. Ama bundan beş yıl, belki elli yıl sonra bunun böyle olduğunu herkes mutlaka anlayacaktır” (Vital, Siyonizmin Kökenleri, s. 396). O günden bu yana Dünya Siyonist Örgütü, kapsamlı kurumsal yapısı ve düzenli kongreleriyle, Filistin’e göçün düzenlenmesinde ve Siyonist harekete yön verecek siyasi, ekonomik ve yerleşimci faaliyetlerin yürütülmesinde en temel organ olma özelliğini korumuş, programını asıl amacına doğru çizmiştir.
aliyah ne demek
Siyonizmin Filistin’de bir Yahudi vatanı yaratma hedefi, Filistin’de yerleşik bir Arap nüfusunun bulunması nedeniyle “aliyah”ı Siyonizmin temel taşı haline getirmiştir. Kelime anlamı olarak “yükseliş” anlamına gelen Aliyah, Yahudilerin evsiz ve dağınık olarak yaşadıkları yerlerden, dini etki nedeniyle yapılan geçici göçlerden farklı olarak, siyasi bilinçle atalarının vatanı Filistin’e (Eretz Yisrael) göç etmeleri ve kalıcı olarak yerleşmeleridir.
Filistin’e Yahudi Göçü ne zaman başladı?
1880’lerden İkinci Dünya Savaşı’na kadar. İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar süren beş göç dalgasından daha söz edilebilir.
Buna göre, 1882-1903 ortalarında 20-30.000 kişi çoğunlukla Rusya, Romanya ve Galiçya’dan, 1904-1914 ortalarında 35-40.000 kişi çoğunlukla Rusya’dan, 1919-1923 ortalarında 20-30.000 kişi geldi. 1919-1923’ün ortalarında Rusya’dan, Polonya’dan ve Romanya’dan, çoğunlukla da Rusya’dan insanlar geldi. 1924-1931 yılları arasında siyasi liderler dahil 35.000 kişi göç etmiş, 88.000 kişi özellikle Polonya’dan, 1932-1938 yılları arasında Nazizmin yükselişiyle birlikte özellikle Orta Avrupa’dan 215.000 kişi göç etmiştir.
Filistin’de sistematik Siyonist göçü ve yerleşimi gerçekleştirmek amacıyla Siyonist örgüte paralel bir dizi başka örgüt de kuruldu.
Basel’de yapılan ikinci kongre (1898) Yahudi Sömürge Güvenlik Fonu Şirketini kurdu ve aynı yıl Kolonizasyon Komitesi faaliyete geçti.
1901 yılında, Siyonist devletin hedefine giden yolda önemli bir rol oynayacak olan Yahudi Ulusal Fonu oluşturuldu ve o andan itibaren asıl amacı, araziyi satın almak ve onu sonsuza kadar İsrail’in inkar edilemez mülkiyeti olarak tutmaktı. Yahudi halkı (Collier’s Encyclopedia, XIII, 331-332).
1920 yılında fonun bir yan kuruluşu olarak Filistin Arazi Geliştirme Şirketi kuruldu. Bu tür kurumsal çabalarla Yahudi halkı adına sistematik arazi edinimi, devletin oluşumuna kadar kesintisiz olarak devam etti.
II. Abdülhami’nin Siyonistlere karşı tutumu nasıldı?
Siyonizm tarih sahnesine çıkarken Filistin Osmanlı toprağıydı ve Osmanlı burayı ele geçirdiğinden beri Yahudi varlığını tanımış ve zaman zaman göçlerine izin vermişti. Osmanlı İmparatorluğu’na tabi olan Filistin’deki bu küçük Yahudi topluluğu (Yishuv), yerleşik ve yerel toplumla bütünleşen Sefarad Yahudileri ile daha sonra izin verilen göçlerle gelen Aşkenazi Yahudilerinden oluşan bir topluluktu ve bunlardan birkaçı geçimlerini ticaretle ve çoğunluğu dünya Yahudilerinden gelen geleneksel bağışlarla sağlıyorlardı. Ancak Siyonizm ve ona bağlı olarak gelişen Aliye hareketi ile birlikte Filistin’e göç eden Yahudilerin karakteri değişti; Dini nedenlerden ziyade siyasi nedenlerden dolayı Yahudi anavatanına giderken buraya kalıcı olarak yerleştiler. Bu noktada Roger Garaudy’nin yaptığı ayrım değerlidir. Garaudy, ilk Yahudilerin mesih inancı doğrultusunda manevi bir hayat yaşamak amacıyla Filistin’e yerleşmelerini dinsel (manevi) siyonizm olarak tanımlıyor ve bunun Herzl ile başlayan siyasi Siyonizm’den ayrılması gerektiğini savunuyor. Filistin’de kalıcı bir Yahudi devleti kurmayı hedefliyordu (Dava). İsrail, s. 6-7).
Bu siyasi hareket doğduğunda Filistin’in Osmanlı yönetimi altında olması, Siyonistlerin diplomatik çabalarını öncelikle Osmanlı üzerinde yoğunlaştırmalarını gerektirdi.
Başlattıkları müzakerelerle önce Filistin’in belli bir miktar karşılığında satın alınmasını, ardından da Osmanlı borçlarının konsolide edilmesini teklif ettiler.
Bu iki öneriyle Siyonistler, Herzl’in önderliğinde iki kez İkinci Dünya Savaşı’na girdiler. Abdülhamid’den önce girişimde bulundular. Ancak padişahın politikası, zulümden kaçan Yahudilerin Filistin dışındaki Osmanlı topraklarına yerleşmesine izin veriyordu, ancak Filistin’de bir Yahudi vatanı projesine (Yahudilerin toprak satın almasının yasaklanması ve “kırmızı muhtıra” adı verilen geçici izinlerin verilmesi gibi uygulamalarla) izin vermiyordu. Hac için Kudüs’ü ziyaret edecek olanlara).
Yahudiler Filistin’de arazi satın almaya ne zaman başladı?
İngiliz kolonizasyon projesine dayalı olarak Yahudilerin Filistin’e yerleştirilmesi için arazi satın alınmasına ilişkin benzer bir teklif, 1879 yılında İngiliz Hıristiyan diplomat Laurence Oliphant tarafından padişaha sunulmuş ve yine reddedilmiştir (Buzpınar, s. 30).[1994] , S. 59-61). Bu arada 1908 Meşrutiyet’i başlangıçta Yahudilere umut vermişti. İttihat ve Terakki Cemiyeti başlangıçta yeni bir özgürlük anlayışıyla olumlu bir yaklaşım benimsedi.
Kırmızı kanunun kaldırılmasıyla birlikte Filistin’de arazi alımı da serbest hale geldi.
Ancak özellikle 31 Mart Olayı’ndan sonra azınlıkların bağımsızlık ve ayrılık yönünde artan faaliyetleri ve Filistin’de sömürgeleştirme yönündeki Siyonist çabaların planlı bir şekilde devam etmesi, İttihatçıları imparatorluğun bütünlüğü konusunda uyandırmış ve çeşitli kısıtlamalar yeniden yürürlüğe girdi. Bu merkeziyetçi politikaya rağmen Siyonist hareket açısından daha değerli olan ikinci aliye bu dönemlerde gerçekleşmiştir. Devlet yolunda daha hazırlıklı ve sistemli çalışan bu grup, Arap nüfusla her türlü temastan uzak, tamamen Yahudi emeğine dayalı olarak ekonomi ve tarım alanlarında kurumlar kurdu. Bu göçler sonucunda özellikle Hayfa’dan Gazze’ye kadar uzanan kıyı bölgesinde sistematik bir şekilde topraklara yerleşildi.
